Mehanički prenosni sklopovi (menjači, reduktori i diferencijali) vrše prenos snage i obrtnog momenta pogonskog motora do potrošača. Mehanički prenosnici su sastavljeni od zupčanika, koji u sklopu sa vratilima, vrše prenos snage i obrtnog momenta sa pognoskog na gonjeni zupčanik
Bez obzira na vrstu zupačnika (cilindrični, konusni, hipoidni ili pužni parovi), princip se sastoji u neposrednom kontaktu površina spregnutih zuba pogonskog i gonjenog zupčanika, pri čemu se prenosi snaga i obrtni moment sa pogonskog na gonjeni zupčanik.
Pri tome, spregnuti zupci, na svojim površinama trpe ekstremno visoke pritiske (po nekim ispitivanjima i do 3.000 bara) i temperature, koji su najveći prilikom pokretanja ili zaustavljanja zupčanika. U slučaju da se između površina zupačnika u neposrednom dodiru ne bi nalazio uljni film, došlo bi do njihovog intenzivnog trenja habanja, pa čak i do svarivanja površina.
Iz tog razloga, potrebno je koristiti ulja, koja po svojim fizičkim i hemijskim osobinama, podmazuju, hlade, štite od korozije i habanja dodirne površine zupčanika.
Cilj ispitivanja
Eksploataciono ispitivanje obavljeno je u zadnjem diferencijalu turističkog autobusa “NEOPLAN”, god. proizvodnje 2003., koji je u vlasništvu “Šidexpres” doo iz Šida.
Cilj ispitivanja hipoidnog ulja viskoziteta SAE 80W-90 i kvaliteta API GL-5, u bilo je utvrđivanje stepena degradacije kao i određivanja optimalnog eksploatacionog veka hipoidnog ulja, u realnim uslovima eksploatacije, u diferencijalu autobusa.
Eksploataciono ispitivanje je obuhvatilo utvrđivanje fizičko-hemijskih karakteristika, kao i kvalitatitvnu i kvantitativnu alanizu metala habanja, putem standardnih laboratorijskih metoda. Uzorak hipoidnog ulja je uzet nakon pređenih 70.000 km što je ekvivalentno periodu od jedne godine od ulivanja ulja u transmisiju.
Dobijeni rezultati su obrađivani pomoću matematičko statističkih i matematičko analitičkih metoda, kao i metodom komparacije fizičko hemijskih karakteristika uzoraka.
Svi rezultati ispitivanja su prikazani u vidu tabela i dijagrama, sa priloženom diskusijom.
Rezultati ispitivanja
Iz priloženog dijagrama vidi se da je početna kinematska viskoznost iznosila 139 mm2/sek, a da bi očekivana vrednost kinematske viskoznosti , na osnovu matematičko-analitičke metode, bila 136,75 mm2/sek, što je znatno ispod dopuštene granice od 126 mm2/sek.
2. Promena kinematske viskoznosti na 100 oC
Kao i u prethodnom slučaju, promena kinematske viskoznosti na 100oC, iznosila je manje dozvoljenih 10% (donja granica 12,90 mm2/sek), odnosno, očekivana vrednost kinematske viskoznosti nakon 100.000 pređenih kilometara bi iznosila 13,998 mm2/sek.
3. Promena gustine na 15 oC
4. Metali habanja
Kvalitativni i kvantitativni sadržaj metala habanja u hipoidnom ulju ukazuju na kvalitetne antihabajuće osobine ulja, odnosno, sposobnost da se spreči habanje dva dela koja se nalaze u neposrednom kontaktu.
Najčešće, prisutni metali u ispitivanom uzorku hipoidnog ulja su: gvožđe -čelik (Fe), bakar (Cu), hrom (Cr), kalaj (Sn).
Osim metala habanja, u hipoidnom ulju mogu se pronaći i silicijum (Si) koji je dospeo iz atmosfere, preko oštećenih uljnih zaptivki ili čepa na kućištu zupčastih prenosnika.
U donjoj tabeli prikazan je sadržaj metala habanja sa maksimalnim dopuštenim vrednostima i vrednostima koji su utvrđeni na osnovu kvalitativne i kvantitativne hemijske analize hipoidnog ulja iz eksploatacije.
Red. broj | Hemijski element | Max Vrednost (ppm) | Utvrđena Vrednost (ppm) |
Napomena |
| Gvožđe (Fe) | 490 | 73,2 | Zupčanici, vratila, kućišta | |
| 2. | Hrom (Cr) | 20 | 6,65 | Kotrljani ležaji |
| 3. | Bakar (Cu) | 75 | 34,2 | Sinhroni menjača, kavez kotrlj. ležaja |
| 4. | Aluminijum (Al) | 45 | 14,1 | Kućište, planet. Prenosnici, semerinzi |
| 5. | Kalaj (Sn) | 20 | 11,1 | Klizni ležaji |
| 6. | Olovo (Pb) | 20 | 2,1 | Klizni ležaji |
| 7. | Silicijum (Si) | 23 | 21,2 | Iz Atmosfere |
Iz tabele se vidi da su svi metali habanja, kao i silicijum, u dopuštenim granicama.
Zaključak
Na osnovu svih prikazanih rezultata eksploatacionih ispitivanja fizičko hemijskih karakteristika hipoidnog ulja ADECO HIPO EPX SAE 80W-90, kvalitetnog nivoa API GL 5, može se sa sigurnošću izvesti zaključak da je za navedeno hipoidno ulje, u normalnim uslovima eksploatacije, optimalni period zamene do 100.000 pređenih kilometara.
Eksploataciono ispitivanje uradili:
dipl. ing. Milana Đuričić
Direktor sektora upravljanja kvalitetom, ADECO
sci. dipl. ing. Aleksandar Kekić,
Inženjer razvoja, primene i tehničke podrške, ADECO
