U ovom radu biće prikazani rezultati eksploatacionog ispitivanja sintetičkog ulja XHPD SAE 10W-40 E9 , koje je obavljeno u firmi Urban trans iz Zaječara, u periodu mart-maj 2021. godine, u kamionu Scania R 420 LA 4x2, sa ugrađenim EURO V motorom Scania DC 1215.
Laboratorijske analize u cilju određivanja fizičko-hemijskih karakteristika su rađene u laboratoriji ADECO doo, dok je kvalitativna i kvantitatvna analiza metala habanja rađena u akreditovanoj laboratorijiJugoinspekt u Novom Sadu, standardnim laboratorijskim metodama.
Svi rezultati laboratorijskih analiza su obrađeni standardnim matematičko statističkim i matematičko analitičkim metodama i prikazani su u vidu tabela, dijagrama i histograma.
Materijal i metod rada
Za eksploataciono ispitivanje korišćen je kamion SCANIA R 420LA 4x2 MEB, sa ugrađenim dizel motorom DC 1215, EURO V standarda.
Dizel motor DC 1215ima ukupnu radnu zapreminu od 11.705 cm3, nominalne snage od 309 kW, pri 1.800 o/min i stepena kompresije 18,1:1.
Kamion je proizveden 2012. godine, sa pređenih 656.823 km na početku ispitivanja. U karter motora je uliveno 33 litara + 2 litre u uljni filter, motornog ulja ADECO XHPD SAE 10W-40 E9.
Nakon pređenih 50.000 km, je uzet uzorak motornog ulja u količini od 1 lit, kao i uzorak motornog ulja izvađen iz uljnog filtera motora. Ovi uzorci su dostavljeni navedenim laboratorijama radi utvrđivanja fizičko hemijskih karakteristika korišćenog ulja.
Sintetičko motorno ulje ADECO XHPD SAE 10W-40 namenjeno je za podmazivanje motora modernih komercijalnih vozila koji ispunjavaju zahteve standarda o emisiji izduvnih gasova EURO 4, EURO 5 I EURO 6 naročito za vozila kod kojih je obavezna primena „low SAPS“ (niski sadržaj sulfatnog pepela, fosfora i sumpora) maziva.
Posebno je pogodno za podmazivanje vozila sa ugrađenim dizel motorima koji imaju SCR i DPF sisteme za obradu izduvnih gasova.
| Karakteristika, jedinica mere | Izmerena vrednost | Metoda |
| Gustina na 15 oC, g/cm3 | 0,86 | SRPS B.H8.015 |
| Kinematska viskoznost na 40 oC, mm2/s | 83,43 | |
| Kinematska viskoznost na 100 oC, mm2/s | 12,64 | SRPS ISO 3104 |
| Indeks viskoznosti | 150 | SRPS B.H8.024 |
| Tačka paljenja, COC, °C | 268 | SRPS EN ISO 2592 |
| Tačka tečenja, °C | -48 | SRPS ISO 3016 |
| Sadržaj vode, v/v % | nema | |
| Ukupan bazni broj, TBN, mg KOH/g | 8,5 | SRPS ISO 3771 |
Odgovara specifikacijama | API CI-4; ACEA E6/E7/E9; MB 228.51; MAN M 3477; MTU Type 3.1; Volvo VDS-3; Volvo CNG; Renault Truck RXD; Renault Truck RGD; Mack EO-M Plus; CAT ECF-1-a; Cummins CES 20076/20077; Deutz DQC III; Scania LDF-2. | |
Tabela 1: Fizičko-hemijske karakteristike ispitivanog ulja ADECO XHPD SAE 10W-40E9
Rezultati ispitivanja sa diskusijom
Sa dijagrama (sl. 1) se vidi da se promena kinematskog viskoziteta na 40 oC kretala po funkciji Y=-0,0001*X+83,41, te je nakon pređenih 50.000 km, od početnih 83,43 mm2/s iznosila 79,00 mm2/s, što je pad od 5,5%. Ovaj pad je daleko iznad dopuštenih vrednosti od 20%, te je jasno da motorno ulje ima potencijala za dalje korišćenje.
Promena kinematskog viskoziteta na 100 oC se kretala po funkciji Y=-0,0000142*X+83,41 (sl. 2), te je nakon pređenih 50.000 km, od početnih 12,64 mm2/s došla na vrednost od 11,93 mm2/s, što je pad od 5,6%. Kao i u slučaju promene kin. Viskoziteta na 40oC i ovde je pad je daleko iznad dopuštenih vrednosti od 20%, te je jasno da motorno ulje ima potencijala za dalje korišćenje.
Pad totalnog baznog broja (TBN), nakon pređenih 50.000 km, iznosio je 17,7%, odnosno, sa početnih 8,5 mg KOH/kg vrednost je pala na 7,0 mg KOH/kg. Dopušteni pad je 50%, te se iz ovoga jasno vidi da motorno ulje ADECO XHPD SAE 10W-40 poseduje potencijala za još duži interval zamene.
Sadržaj metala habanja
Sa histograma (sl. 4) se vidi da je količina svih metala habanja daleko ispod dopuštenih vrednosti. Ovo je rezultat visokog kvaliteta antihabajućih aditiva i njihove optimalne količine u motornom ulju.
Određivanje perioda zamene ulja u motoru
Indikator da je potrebno zameniti motorno ulje je u slučaju kada su vrednosti totalnog baznog broja (TBN) i totalnog kiselinskog broja (TAN) izjednačene.
Koristeći matematičko analitičku metodu, gde se krenulo od pretpostavke da je TBN=TAN, odnosno, da su jednačine promene stanja TBN i TAN jednake, može se sa sigurnošću tvrditi da će period zamene motornog ulja biti nakon pređenih 75.000 km.Koristeći matematičko analitičku metodu, gde se krenulo od pretpostavke da je TBN=TAN, odnosno, da su jednačine promene stanja TBN i TAN jednake, može se sa sigurnošću tvrditi da će period zamene motornog ulja biti nakon pređenih 75.000 km.
Zaključak
Na osnovu gore iznetih analiza dobijenih rezultata, može se izvući sledeći zaključak:
1. Kin. visoziteti na 40°C i 100°C imaju manji pad od dozvoljenih 20% (pad je čak ispod 10%);
2. Tačka paljenja ima višu vrednost od dopuštenog pada od 20°C (pad od 4°C);
3. TBN ulja je u dopuštenim granicama, odnosno, njegov pad je 17,5% od dopuštenih 50%;
4. Metali habanja su u donjim granicama (Fe, Cu, Pb, Al, Cr, Ni, itd.);
5. Elementi koji ulaze u sastav aditiva imaju znatnu rezervu (Zn, P, Na, itd);
6. Tokom eksploatacionog ispitivanja nije bilo dolivanja motornog ulja u karter motora, odnosno, potrošnja motornog ulja u odnosu na ukupnu potrošnju goriva je iznosila oko 0,15%;
7. Koristeći matematičko analitičku metodu u cilju određivanja perioda zamene motornog ulja ADECO XHPD SAE 10W-40 E9, može se sa sigurnošću tvrditi da će zamena motornog ulja biti potrebna nakon pređenih 75.000 km.
Rezultati eksploatacionog ispitivanja motornog ulja ADECO XHPD SAE 10W-40 ukazuju na visok kvalitet motornog ulja ( kvalitetno bazno ulje i dobar paket aditiva, kao i poštovanje tehnološke procedure proizvodnje) kao i na visoku tehničku ispravnost motora.
Slobodno se može reći da je optimalni period zamene motornog ulja ADECO XHPD SAE 10W-40 E9 daleko iznad pređenih 50.000 km.
Eksploataciono ispitivanje uradili:
sci. dipl. ing. Aleksandar Kekić,
Inženjer razvoja, primene i tehničke podrške, ADECO
dipl. ing. Milana Đuričić
Direktor sektora upravljanja kvalitetom, ADECO
