Ovom prilikom sagledaće se autobus na 100 % električni pogon i to kroz prizmu servisa, odnosno primene filtera i tehničkih tečnosti. Predstaviće se evropski elektro-lider SOLARIS Urbino 12 electic. Upravo 10 ovakvih autobusa su kupljeni prvi put u regionu za potrebe gradskog prevoza putnika u Novom Sadu.
Autobusi imaju brzobaterijski, pantografski sistem punjenja električnom energijom, primenom tri punjača SIEMENS SICHARGE, maksimalne snage punjenja 600 kW po jedenom punjaču. Punjači su raspoređeni na ključnim saobraćajnim okretnicama u Novom Sadu, a prosečno vreme punjenja traje oko 3 minuta. U autobuse su ugrađene baterije imPACT High Power Battery, sa ćelijama TOSHIBA, LTO osnove (Litijum-Titanat-Oksid). Jedna ćelija ima dimenzije 106 x 115 x 22 mm i masu 645 g. Ovakvih ćelija ima ukupno 1.728 komada na jednom autobusu, što znači da kompletan set baterija sa svojim nosačima ima masu oko 1.200 kg. Garancija na baterije iznosi 10 godina, sa obavezom proizvođača da po okončanju radnog veka izvrši tretman baterija kao opasnog otpada. Set baterija čine tri ista paketa, ukupnog kapaciteta 3 x 30,47 = 91,4 kWh. Baterije su tečnošću grejane i hlađene, pomoću BTMS modula, koji ima sopstveni grejač, antifriz i sopstveni rashladni kompresor.
Za pogon autobusa izabran je prinudno vazdušno hlađeni asinhroni elektromotor naizmenične struje, poznatog austrijskog proizvođača TSA, tipa TMF 35-28-4, maksimalne snage 160 kW. Naravno, motor je direktno kardanskim vratilom spojen sa pogonskom osovinom, što znači da više nema menjačkog prenosnika!
Osnovne karakteristike autobusa:
FILTERI
POGONSKI ELEKTROMOTOR I BATERIJE
| n | Naziv filtera | Količina (kom) |
| 1 | Filter rashladnog vazduha pogonskog elektromotora | 1 |
| 2 | Filter-sušač modula za hlađenje baterija | 1 |
| 3 | Filter u liniji spoljne dopune rashladne tečnosti | 1 |
OSOVINE I UPRAVLJANJE
| n | Naziv filtera | Količina (kom.) |
| 4 | Filter-oduška za pogonsku osovinu | 1 |
| 5 | Filter servoupravljača | 1 |
GREJANJE I HLAĐENJE PUTNIČKOG I VOZAČKOG PROSTORA
| n | Naziv filtera | Količina (kom) |
| 6 | Filter kompresora klime | 1 |
| 7 | Filter ulja kompresora klime – set | 1 |
| 8 | Filter klima uređaja – spoljni medijum | 4 |
| 9 | Filter-sušač klime | 1 |
| 10 | Filter putničkog kalorifera | 6 |
| 11 | Filter za frontbox | 1 |
| 12 | Filter izlaznog vazduha iz putničkog postora prema klimi | 2 |
| 13 | Filter ventilacioni krovni | 2 |
| 14 | Filter rashladne tečnosti za grejanje putničkog prostora | 1 |
PNEUMATSKA INSTALACIJA
| n | Naziv filtera | Količina (kom) |
| 15 | Filter vazduha kompresora pneumatske instalacije – primarni | 1 |
| 16 | Filter vazduha kompresora pneumatske instalacije – sekundarni | 1 |
| 17 | Filter vazduha kompresora pneumatske instalacije – unutrašnji | 1 |
| 18 | Filter separatora ulja na kompresoru pneumatske instalacije – spoljni | 1 |
| 19 | Filter-separator ulja u kompresoru pneumatske instalacije – unutrašnji | 1 |
| 20 | Filter dehidratora pneumatske instalacije | 1 |
TEHNIČKE TEČNOSTI
POGONSKI ELEKTROMOTOR I BATERIJE
| n | Naziv sredstva / primena | Primenjeno sredstvo | Količina |
| 1 | Ležajevi elektromotora | KLŰBER LUBRICATION Klübersynt BHP 72-102 | 400 g |
| 2 | Antifriz | BASF GLYSANTIN G30 | 30 – 40 l |
| 3 | Ulje rashladnog kompresora | Polyol Ester Based Type IDEMITSU DAPHNE HERMETIC OIL FVC 68D | 1,5 l |
OSOVINE I UPRAVLJANJE
| n | Naziv sredstva / primena | Primenjeno sredstvo | Količina |
| 4 | Glavčine upravljačkih osovina | Maziva mast ZF TE-ML 12H NLGI 2 | 360 g po osovini |
| 5 | Glavčine pogonskih osovina | Maziva mast ZF TE-ML 12H NLGI 2 | 800 g po osovini |
| 6 | Sistem centralnog podmazivanja | Maziva mast NLGI 0 | 3 kg |
| 7 | Hipoido ulje pogonske osovine | ZF TE-ML 12 (B, E, M, N) ZF-ECOFLUID X, SAE 80W-90 | 17 l |
| 8 | Ulje servoupravljača | ATF ulje TE-ML 09 | 3,7 l |
GREJANJE I HLAĐENJE PUTNIČKOG I VOZAČKOG PROSTORA
| n | Naziv sredstva / primena | Primenjeno sredstvo | Količina |
| 9 | Antifriz | BASF GLYSANTIN G30 | 75 l |
| 10 | Ulje kompresora klime | Fuchs Reniso Triton SE 55 | 1,4 l |
PNEUMATSKA INSTALACIJA
| n | Naziv sredstva / primena | Primenjeno sredstvo | Količina |
| 11 | Ulje kompresora pneumatske instalacije | tibbis Oil Synt hydrovane FluidForce HPO Vane Lubricant | 1,8 l |
ZAKLJUČAK
Rezimirano, predmetni autobus ima:
| 20 vrsta filtera, sa 30 pojedinačnih komada. |
| 105 – 115 l rashladne tečnosti – antifriza. |
| 25,4 l raznih vrsta ulja. |
| Oko 4,5 kg primenjene mazive masti. |
Dakle, biće posla i dalje za filteraše i proizvođače ulja i antifriza, pogotovu ako se zna da će konverzija postojećih voznih parkova trajati godinama, ako se ikada i završi, s obzirom na nepoznanice energetskog bilansiranja na nivou država!
Uopšteno rečeno, nijedna dosadašnja tranzicija, u najširem sociološkom smislu, nije tako olako prihvaćena kao aktuelna elektrifikacija; od bicikala, duvaljki za pokošenu travu, četkica za zube, pa do najtežih građevinskih i poljoprivrednih mašina.
Autor:
Darijo Jurišić
Rukovodilac TES-a u JGSP Novi Sad
