Cilj ovog ispitivanja je bio da se odredi optimalni eksploatacioni vek sintetičkog motornog ulja ADECO® CNG ECO HD SAE 10W-40, u motoru teretnog vozila IVECO Daily 65C14D, sa ugrađenim motorom na CNG, nominalne snage P=100 kW i radne zapremine 2,9 litara.
Eksploataciono ispitivanje je obuhvatalo utvrđivanje promene fizičko-hemijskih karakteristika, kao i kvalitatitvnu i kvantitativnu analizu metala habanja, putem standardnih laboratorijskih metoda. Svaki uzorak motornog ulja je uzet nakon pređenih 7.500 km, što je ekvalvelnt od 100 r/č motora.Dobijeni rezultati su obrađeni pomoću matematičko-statističkih i matematičko-analitičkih metoda, kao i metodom komparacije fizičko-hemijskih karakteristika uzoraka. Cilj rada je bio da se dokaže da je optimalni period zamene ovoga ulja nakon pređenih 40.000 km.
Materijal i metoda rada
Eksploataciono ispitivanje motornog ulja odvijalo se tokom proleća i leta 2023. godine u lakom teretnom vozilu Iveco Daily 65C 14G, proizvedenog 2019. godine, sa pređenih 260.000 km na početku eksploatacionog ispitivanja.
| Redni broj | Naziv skopa | Tehnički podaci |
| Komercijalno vozilo IVECO DAILY 65C14G | ||
| Motor | Iveco F1C 3,0 lit Euro 6D Heavy Duty CNG motor, vodeno hlađen, 4-cilindrični, sa po 4 ventila po cilindru, radne zapremine 3,0 L, nominalne snage 100 kW | |
| Transmisija | Manuelni menjač, sa 6 stepeni prenosa; sa pogonom na zadnjem mostu (RWD) | |
| Pneumatici | 225/75 R16 | |
| Masa praznog vozila | 3850 kg | |
| Ukupna masa vozila sa teretom | 6500 kg | |
Tabela 1: Tehnički podaci o vozilu i motoru
Fizičko-hemijske osobine motornog ulja
ADECO® CNG ECO SAE 10W-40 je sintetičko, multigradno motorno ulje LOW SAPS tehnologije, namenjeno za podmazivanje najsavremenih motora u komercijalnim vozilima, koji za svoj pogon koriste CNG i TNG. Pogodno je i za sve motore sa naknadnom obradom izduvnih gasova (EURO V i EURO VI).
Ovo motorno ulje ima visoku oksidacionu stabilnost, te je zbog toga idealno za primenu kod komercijalnih vozila koja za svoj pogon koriste CNG i TNG. Takođe, zbog niskog sadržaja sulfatnog pepela, sprečava stvaranje naslaga pepela u DPF filteru, pa se može koristiti i za podmazivanje dizel motora sa ugrađenim EGR, SCR i DPF sistemima za obradu izduvnih gasova.
Motorno ulje odgovara specifikacijama: ACEA E6/ E9/E7; API CJ-4/SN; MB 228.51; MB 228.31; MB 235.28; MAN M 3677; MAN M 3477; MAN M 3271-1; MTU Type 3.1; Volvo VDS-4; Volvo VDS-3; Mack EO-O Premium Plus-07; Mack EO-N Premium Plus; Mack EO-M Plus; Renault Truck RLD-3; Cummins CES 20081.
| Karakteristika, jedinica mere | Izmerena vrednost | Metoda |
| Gustina na 15oC, g/cm3 | 0.87-0.88 | ASTM D 1298 |
| Kinematska viskoznost na 100°C, mm²/s | 12.58 | ASTM D 445 |
| Kinematska viskoznost na 40°C, mm²/s | 75.48 | ASTM D 445 |
| Indeks viskoznosti, min | 167 | ASTM D 2270 |
| Tačka paljenja, COC, °C | 215 | ASTM D 92 |
| Tačka tečenja, °C | -30 | ASTM D 97 |
| TBN, mgKOH/g | 9 | ASTM D 2896 |
Tabela 2: Fizičko-hemijske karakteristike ispitivanog ulja
Uzorci motornog ulja su uzimani na svakih 7.500 km (što je ekvivalentno 100 r/č motora), u količini od 500 – 1.000 ml, a zatim su uzorci ispitivani u akreditovanoj laboratoriji po ISO 17025, standardnim laboratorijskim metodama
Dobijeni rezultati su obrađivani pomoću matematičko statističkih i matematičko analitičkih metoda, kao i metodom komparacije fizičko hemijskih karakteristika uzoraka. Svi rezultati ispitivanja su prikazani u vidu tabela i dijagrama, sa priloženom diskusijom.
Rezultati ispitivanja sa diskusijom
Sa prikazanog dijagrama (slika 3), vidi se da se vrednost kinematskog viskoziteta na 40oC, kretala u granicama od, minimalnih 74.14 do max. 81.39. Funkcija je imala pravolinijski oblik Y= 2*10-4 * X + 72,466. Promena se kretala u dopuštenim granicama, što je iznosilo +8.9 %.
Sa dijagrama (slika 4), vidi se da se vrednost kinematskog viskoziteta na 100oC, kretala u granicama od, maximalne vrednosio 12.58 do mix. 12.18. Funkcija je imala pravolinijski oblik Y= 8*10-6 * X + 12.31. Promena se kretala u dopuštenim granicama, što je iznosilo – 4.61 % .
Sa prikazanog histograma (slika 5) svi metali habanja nalaze se u dopuštenim granicama ili čak daleko ispod maksimalnih vrednosti. Ovo je posledica izbora kvalitetnih antihabajućih aditiva, dobro odabrane količine istih, kao i dobrog tehničkog stanja motora.
Sa dijagrama (slika 6), vidi se vrednost TBN menja po pravolinijskoj f-ciji Y= 0.0001*X + 9.81, dok se vrednost TAN menja takođe po pravolinijskoj f-ciji Y=0.0001*X+1.87. Tačka preseka će biti na vrednosti od 30.000 km od zamene motornog ulja.
Indikator za zamenu ulja u motoru je ako se vrednost TBN smanji za 50% od početne vrednosti (u ovom slučaju je početna vrednost 9 mgKOH/kg), ili dok se vrednosti TAN i TBN izjednače. Preporučeni period zamene, na osnovu promene vrednosti TBN i TAN, je 30.000 km. Ovo je posledica lošeg kvaliteta CNG-a koji se nalazi na tržištu ili tehničkog stanje motora (indikuje se dijagnostika trostepenog katalizatora).
Na osnovu promene kinematskog viskoziteta na 40oC i 100oC, kao i na osnovu metala habanja, može se zaključiti da motorno ulje za CNG motore SAE 10W-40 ima potencijala da se može koristiti do 40.000 km od zamene.
Na osnovu promene vrednosti TAN i TBN, optimalni period zamene je nakon 30.000 pređenih km, a uzrok leži u nižem kvalitetu CNG koji se može naći na tržištu ili u tehničkom stanju motora (preporučena zamena TWC kataliztora je između 150.000 – 200.000 pređenih kilometara).
Eksploataciono ispitivanje uradili:
Ms.ing. Aleksandar Kekić,
Inženjer razvoja, primene i tehničke podrške, ADECO
dipl. ing. tehn. Milana Đuričić
Direktor sektora kontrole kvaliteta, ADECO
